ERKEK İNFERTİLİTE SORUNLARI
TANI ve TEDAVİ MERKEZİ
ANTALYA
Op.Dr. Niyazi Umut Özdemir
Üroloji Uzmanı
Op.Dr.Niyazi Umut Özdemir
VARİKOSEL
Varikosel testislerin venöz denajını sağlayan kan damarlarının (toplar damarların) genişlemesi anlamına gelen ürolojik bir sağlık sorunudur. Genel erkek popülasyonunun yaklaşık %15’inde saptanabilmektedir. Varikosel gelişen toplar damarların iç yapısı ve kapakçıkları zamanla bozulur ve de kirli kan yeterince geriye doğru çekilemez. Dolayısı ile testis hem kirli kandaki toksik maddelerin ve hem de artan ısının uzun süreli etkisi altında kalır. Bu durum testis iç yapısında ve sperm üretiminde bozulmaya neden olabilmektedir. Varikosel erkek infertitesinin yani kısırlığın en sık nedenlerinden birisidir. Çocuk sahibi olamayan ve eşlerinde tıbbi bir sorun saptanmamış erkeklerin üçte birinde varikosel varlığı bildirilmektedir. Varikosel, spermatik venin (testisin toplar damarı) döküldüğü ana damarın farklı olması nedeniyle solda çok daha yaygın görülür. Tek başına sağ varikosel varlığı ise çok daha nadir bir tıbbi durumdur.
Eğer bir erkekte varikosel durumu söz konusu ise ve bu varikosel ne kadar şiddetli düzeydeyse spermatogenez adını verdiğimiz sperm üretim sisteminin olumsuz etkilenme olasılığı da o kadar fazla olmaktadır. Testis içinde artan ısı ve toksik maddelerin testis içinde göllenmesi hücreler üzerinde oksitatif strese yol açar ve bu da sperm DNA’sını bozmasına neden olur. Zaman içerisinde menide sperm sayısı düşüşe geçer, hareketliliği azalır ve de kalitesi bozulur. Bu süreç erkeklerde infertilite adını verdiğimiz kısırlıkla sonuçlanabilmektedir. Ancak şu konu özellikle çok önemlidir; varikoselin varlığı illa ki tedavi edilmesi gereken bir durum olduğu anlamına gelmez. Varikosel sperm parametrelerini bozmuş ve infertilite nedeni olarak karşımıza çıkmış ise o zaman tedavisi elbette gerekir. Ama kişide bir soruna yol açmıyorsa tedavisiz izlemi çok daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Varikosel testis hacminin azalmasına ve hormon üretiminin bozulmasına neden olabilmektedir. Kuşkusuz bu durumun cinsel fonksiyonlar üzerinde de olumsuz yansımaları gerçekleşebilmektedir.
Varikoselin tanısı için tek başına elle muayene çoğunlukla yeterli olmaktadır. Bu şekilde varikoselin hem varlığı ve hem de derecesi kolaylıkla tespit edilebilir. Ancak tanıyı doğrulamak, belgelemek ve tedavi sürecinin takibi açısından skrotal doppler ultrasonografi adını verdiğimiz radyolojik incelemeyi de sıklıkla tıbbi pratiğimizde kullanmaktayız. Burada spermatik ven yani toplar damar çapları ve geriye doğru tersine akım olup olmadığı kolaylıkla tespit edilebilir. Ancak tanı için mutlak bir gereklilik değildir.
Muayene bulgusuna göre varikoseli biz ürologlar 3 derecede sınıflandırırız.
-
Derece Varikosel; muayenede damar yapıları normaldir ancak ıkınma ile dolgunlaştığı hissedilir.
-
Derece Varikosel; ıkınmadan da şişmiş damarlar ele gelir, ıkınınca daha bariz hale gelirler.
-
Derece Varikosel; muayene etmeden dahi çıplak gözle belirgin biçimde şişmiş ve kıvrımlaşmış damarlar gözlenir.
Varikosel saptanmış ise en az 2 kez sperm testi (spermiogram semen analizi )yapılarak spermatogenezin etkilenip etkilenmediğine mutlaka bir bakılmalıdır. Çünkü sperm tahlilinde çıkan sonuç, tedaviye karar verme aşamasındaki en önemli konudur. Bundan sonra kişinin evlilik durumu, çocuk sahibi olup olmadığı, eşinin gebelik açısından sağlık durumu ve geleceğe dair çocuk planları göz önünde bulundurularak hasta ile birlikte bir karara varılır. Tedaviye kadar geçen süreç ne kadar uzun ve varikosel ne kadar şiddetli ise hasarlanmanın da o kadar fazla olacağını bilmek gerekir. Bu durumda çok da ihmal etmeden en uygun zamanda tedaviyi gerçekleştirmek elbette daha mantıklı olacaktır. Aşağıdaki durum ya da durumlar varsa varikoselin mutlak tedavi edilmesi gerekmektedir. Bunun dışında özel durumlarda sperm DNA hasarına (TUNEL test - DNA fragmantasyon indeksi) bakılabilmektedir. DNA hasarının fazla olduğu durumlarda ameliyata daha kolay ve hızlı bir karar verilebilir. Ayrıca ameliyat öncesi ve sonrası hasar yüzdesinde azalma olup olmadığı da kontrol edilebilir.
-
Sperm değerleri bozulmuş ise
-
Testis hacmi %10’dan fazla küçülmüş ise
-
Sperm parametreleri normal dahi olsa sperm DNA hasarı gelişmiş ise
Bunun dışında şiddetli varikosel durumu kozmetik açıdan kişiyi çok rahatsız ediyor olabilir. Ya da en ufak bir aktivitede testis, kasık ve bacak iç yan ağrısı şeklinde de varikosel kendini belli edebilmektedir. Ağrı bazı erkeklerde yaşam konforunu bozan önemli bir şikayettir. Bu durumlarda da çoğu kez varikoselin tedavi gerekebilmektedir.
KAYNAKLAR
1- Kadıoğlu A, Çayan S, Aydos K, Aşçı R, Alıcı B. Türk Androloji Derneği Varikosel Kılavuzu. İstanbul: Türk Androloji Derneği Yayını; 2004.p.1-15.
2-Çayan S. Varikoselin Güncel Tedavisi. Türkiye Klinikleri 2017:10(1):p28-31
3-Çayan S, Shavakhabov S, Kadıoğlu A. Treatment of palpable varicocele in infertile men: a meta-analysis to define the best technique. J Androl 20090:33-40.
4-Ding H, Tian J, Du W, et al. Open non-microsurgical, laparoscopic or open microsurgical varicocelectomy for male infertility: a meta analysis of randomized controlled trials. BJU Int 2012;110:1536-42.
5-Çayan S, Kadıoğlu TC, Tefekli A, Kadıoğlu A, Tellaloğlu S. Comparison of results and complications of high ligation surgery and microsurgical high inguinal varicocelectomy in the treatment of varicocele. Urology 2000;55(5): 750-4.
6-Esteves SC, Roque M, Agarwal A. Outcome of assisted reproductive technology in men with treated and untreated varicocele: systematic review and meta-analysis. Asian J Androl 2016;18:254-8.